Filmbespreking

De helaasheid der dingen.    
 

boek: Dimitri Verhulst 
film: Felix Van Groeningen
 

"De helaasheid der dingen" van Dimitri Verhulst is een sterk autobiografisch werk. Verhulst groeit op in een volkse familie die uitermate begeesterd is door drankzucht. Dit levert hilarische gebeurtenissen op.  De auteur kleurt ze in met sarcasme. Het is het lot van een kind dat aan de rand van de maatschappij geboren wordt. Door het weglaten van gebeurtenissen die zijn geschiedenis kunnen nuanceren, schept Verhulst een poëtisch beeld van zijn familie. De rauwheid van het leven is niet verbloemd. Maar de liefde voor de familie wordt meer gewaardeerd. Dit boek is geschreven vanuit het standpunt van de ik-getuige. De directe link met de auteur maakt het werk persoonlijk.

Het zijn de poëtische keuzes uit het boek die regisseur Felix Van Groeningen dwingen het verhaal verder uit te werken. Daarenboven blijkt het volgen van de oorspronkelijke chronologie onvoldoende spanning te dragen voor een film. Van Groeningen maakt verregaande wijzigingen op vlak van montage, rollen, personage-uitwerking en tekst.  De toon wordt meteen gezet bij de cover. De sanseveria wordt vervangen door naakte coureurs. Al draagt familie Verhulst een onderbroek in het boek bloot op de cover roept altijd spanning en verwachting op bij het publiek.

Andere opvallende wijzigingen.
Door het werken met een voice-over blijft het karakter van de ik-getuige behouden. Maar de naam van het hoofdpersonage is gewijzigd in Gunther Strobbe. Vanaf aanvang bespiegelt de film twee tijdskaders uit het leven van Gunther Strobbe. Strobbe als kind midden jaren tachtig en meteen daarna als jonge beginnende schrijver ergens vooraan de twintig. Door deze twee periodes snel  afwisselend na elkaar te monteren, zie je Strobbe opgroeien van volkskind tot een man met culturele bagage. Het contrast tussen deze twee leefwijzen verkleint naarmate de film vordert. Van Groeningen lanceert nieuwe personages en locaties. Zo is er de schooldirecteur  en het internaat. We zien in de film dat Gunther Strobbe geprikkeld wordt om zich los te koppelen van zijn familie. Na het voorstel van de directeur neemt Strobbe de beslissing om op internaat te gaan. Daar worden zijn schrijfsels voor het eerst door de klas beluisterd als literair werk. Deze passages zijn origineel niet in het boek beschreven. Van Groeningen liet zich inspireren door interviews en gesprekken met Dimitri Verhulst. De film wordt er geloofwaardiger door en realistischer dan het boek. Maar de voorspelbaarheid komt hier om de hoek kijken. En dat heeft het boek niet omdat het minder is ingevuld met een direct omschreven aanleiding.  Gelukkig steekt de montage  een stokje tussen de wielen. Zo wil ik als kijker alsnog meegaan, zonder me te vervelen. De dramatische lijn van het vaderpersonage wordt sterker uitgewerkt. Hij krijgt een onbehouwen gewelddadigheid en aanvallen van tristesse en wanhoop. Het maakt Gunther Strobbe geloofwaardig als hij beslist om zijn vader en familie los te laten.  De mogelijkheid naar een ander soort leven lonkt. Op internaat kan hij dat ontdekken. Deze fase is geheel origineel aan de film. Ook de conflicten die daarop volgen met de vrouw die Gunther Strobbe ongewenst bezwangerde, zijn nieuw bijgeschreven en uitgewerkt. De film wordt hierdoor beter verteerbaar dan het boek.
Van Groeningen neemt zijn vrijheid in de verfilming van het boek. De overtollige cafébezoeken worden uitgebreid met feestgedruis op het Aalsterse carnaval. Decoromschrijvingen en kostuums worden gevolgd maar rijkelijk aangevuld met vele beeldende aspecten die de jaren 80 typeren. Scènes uit het boek worden soms drastisch ingekort, schrijnende details worden weggeknipt. In ruil komen er dialogen bij en de dramatische uitwerking van de conflicten. De film maakt de inhoud van het boek traditioneler maar de montage brengt het maatschappelijke contrast sterker in beeld.
Tot slot, het einde van beide verhalen. Dimitri Verhulst kiest ervoor als laatste klank mee te geven dat je geketend bent aan je afkomst. L' histoire se répète. Het boek eindigt met een misselijkmakende ondertoon: je kan niet ontsnappen. Van Groeningen gooit het over een andere boeg. Hij kiest ervoor de toekomst een nieuwe kans te geven. De vader die denkt geen vader te zijn, leert zijn zoon fietsen.

Wat draagt mijn voorkeur: de film of het boek? Na lang overwegen kies ik voor de film. Omdat ik van de montage houd. Omdat ik niet misselijk ben op het einde. Omdat ik er voorstander van ben in de hardheid van het leven toch voor de mogelijkheid te kiezen. Omdat ik Valentijn Dhaenens graag zie spelen.